Mijn kleurenreis: Waarom elk kunstenaar zijn kompas moet kennen
Er zijn momenten in het leven van een kunstenaar waarop alles verschuift. Niet dramatisch, niet plotseling, maar als een langzame metamorfose die zich voltooikt voordat je het beseft. Voor mij was kleur altijd aanwezig, maar het duurde jaren voordat ik begreep dat kleur niet alleen mijn werk vormde – kleur vormde mij.
Toen mijn wereld blauw was
Toen ik jaren geleden mijn havenlandschappen schilderde, was mijn wereld blauw. Niet bewust gekozen, maar alsof mijn ziel op dat moment alleen in die taal kon spreken. Blauw in alle schakeringen: van het diepe ultramarijn van de avondlucht tot het zilverachtige grijs-blauw van ochtendmist boven het water. Ik realiseerde me toen niet dat ik mezelf had beperkt tot een smalle band van het kleurenspectrum. Het voelde compleet, alsof niets anders nodig was.
Maar kunst – net als het leven – houdt niet van stilstand. Mijn landschappen begonnen te evolueren. Stap voor stap breidde mijn palet zich uit, alsof mijn innerlijke wereld meer ruimte vroeg, meer adem.
En nu? Nu schilder ik bloemen. Composities waarin kleur niet langer de achtergrond is, maar het hoofdpersonage. Felle magenta's naast zachte lavendels, vurig oranje tegen diep violet. Het is een explosie vergeleken met die stille blauwe havens van vroeger. En toch – het is dezelfde hand, hetzelfde hart. Alleen het kompas is verfijnder geworden.
De openbaring van de coloristen
Mijn fascinatie met kleur begon vroeg, veel eerder dan ik besefte. Ik herinner me nog de eerste keer dat ik het werk van de grote coloristen en expressionisten bestudeerde – kunstenaars die kleur niet gebruikten om de werkelijkheid na te bootsen, maar om emotie te ontketenen. Van Gogh's gele zonnebloemvelden die trillen van leven. Matisse's gedurfde complementaire contrasten die tegen alle regels leken in te gaan en tóch werkten. De Fauves die kleur bevrijdden van zijn plicht aan de natuur.
Het was een openbaring. Kleur hoefde niet realistisch te zijn – kleur mocht puur expressie zijn.
En dan was er dat andere, subtielere inzicht: chromatisch zwart. Het besef dat de diepste schaduwen niet zwart zijn, maar samengesteld uit de complementaire kleuren van het licht. Dat een schaduw onder een oranje bloem niet grijs is, maar blauw kan zijn. Dat donker niet het afwezig zijn van kleur is, maar juist een rijk samenspel ervan. Deze ontdekking veranderde fundamenteel hoe ik naar de wereld keek.
Kleur als innerlijke taal
Hoe meer ik met kleur werk, hoe dieper het wortelt. Het is alsof kleur een taal wordt die rechtstreeks verbonden is met je zenuwstelsel. Mijn stemming beïnvloedt mijn kleurkeuze, maar het werkt ook andersom – de kleuren die ik kies, veranderen hoe ik me voel. Het is een dialoog, geen monoloog.
Tegenwoordig experimenteer ik constant met verschillende kleurencombinaties. Soms wordt ik volledig gefascineerd door één specifieke kleur en onderzoek ik wat die kleur doet in gezelschap van andere tinten. Hoe verandert een levendig rood wanneer je het naast violet zet? En hoe anders voelt diezelfde rood wanneer hij grenst aan geel? Kleuren beïnvloeden elkaar, versterken elkaar, dempen elkaar. Ze vormen relaties, net als mensen.
Dit is waar het magische gebeurt: op een gegeven moment werk je niet meer met je hoofd, maar volledig intuïtief. Je hand weet welke kleur nodig is voordat je brein het kan benoemen. Het is als een muzikant die niet meer naar de noten kijkt, maar gewoon speelt.
Het paletmes: directe expressie
Ik werk met paletmes – een keuze die perfect past bij mijn benadering van kleur. Het paletmes dwingt je tot directheid, tot grote vlakken en expressieve gebaren. Er is geen ruimte voor aarzeling of te veel detail. Het is pure kleur, direct aangebracht, eerlijk en onverbloemd.
Met het mes smeer ik dikke lagen verf, laat ik kleuren naast elkaar liggen zonder ze volledig te vermengen. Zo ontstaat er vibratie, beweging. Het oog mengt de kleuren op afstand, wat een levendigheid geeft die je nooit krijgt door netjes te mengen op het palet. Dit is een les die ik leerde van de impressionisten en pointillisten: gebroken kleur heeft meer kracht dan gladde gradiënten.
Waarom elk kunstenaar een kleurenwiel nodig heeft
En hier komen we bij het hart van de zaak: het kleurenwiel. Ik noem het niet voor niets een kompas. Een kompas vertelt je niet waar je heen moet, maar het geeft je oriëntatie. Het laat je weten waar je bent en welke richtingen er zijn.
Het kleurenwiel is precies dat voor een kunstenaar. Het laat je zien welke kleuren familie van elkaar zijn (analoge kleuren), welke klaar staan om met elkaar te vechten (complementaire kleuren), en welke een evenwichtige dans kunnen vormen (triadische harmonie).
Maar hier is het geheim dat veel kunstenaars niet beseffen: er is niet één kleurenwiel. Er is een wiel dat ontstaat uit koele primaire kleuren en een wiel uit warme primaire kleuren. Deze twee wielen produceren totaal verschillende secundaire en tertiaire kleuren. Het warme wiel geeft rijkere, meer aardse tonen. Het koele wiel geeft helderder, meer levendige tinten.
Wanneer je beide wielen begrijpt en zelf gemaakt hebt, krijg je controle. Je kunt bewust kiezen: wil ik vandaag werken met een warme gloed of met heldere, koele intensiteit? Het is het verschil tussen zingen in mineur of majeur – beide prachtig, beide geldig, maar volstrekt verschillend in emotie.
Diep kijken, vergeten wat je schildert
Hier is een praktische tip die paradoxaal klinkt: vergeet soms wat je schildert. Als je een bloem schildert, denk dan niet "dit is een bloem, bloemen zijn roze, dus ik gebruik roze." Kijk dieper. Kijk naar de warme en koude zones binnen die roze. Zie je hoe het licht het warm maakt aan de bovenkant, en hoe de schaduwzijde bijna violet is? Zie je de gele reflectie van een naburige bloem?
Dit is waar harmonie ontstaat – niet uit het kopieren van wat je denkt te zien, maar uit het werkelijk observeren van hoe kleur zich gedraagt in relatie tot licht, ruimte en omliggende kleuren.
Ik merk dit in mijn eigen werk: de bloemen die ik nu schilder zijn niet "echt" in de traditionele zin. Maar ze zijn wel waar in hun kleurrelaties. De harmonie klopt, ook al zou geen enkele bloem in de natuur precies die combinatie van violet en geel-groen hebben. Het voelt echt omdat de kleurverhoudingen kloppen.
Kleur als levenslange reis
Elke dag ontdek ik nieuwe nuances, nieuwe combinaties die me verrassen. Soms werk ik weken met een beperkt palet, andere keren gooi ik alle kleuren tegelijk op het doek. Beide benaderingen leren me iets nieuws.
Kleur is niet iets dat je 'leert' en dan 'kent'. Kleur is een levenslange conversatie. Het is een taal die oneindig rijk is, met dialecten en subtiliteiten die je blijft ontdekken.
En dat is precies waarom elk kunstenaar zijn kleurenwiel moet kennen, moet maken, moet begrijpen. Niet omdat het je vertelt wat je moet doen, maar omdat het je de vrijheid geeft om te experimenteren vanuit kennis. Het is het verschil tussen verdwalen en avontuurlijk dwalen – beide voeren je door onbekend terrein, maar met een kompas in je hand weet je tenminste waar je vandaan komt en kun je bewust kiezen welke richting je uitgaat.
Jouw kleurenreis
Misschien herken je iets in dit verhaal. Misschien zit jij ook in je "blauwe fase" en voel je dat er meer is, maar weet je niet hoe je die stap kunt zetten. Of misschien gebruik je al een breed palet, maar voel je dat het nog niet helemaal klopt – dat er iets ontbreekt aan harmonie of impact.
Kleur is te belangrijk om aan het toeval over te laten. Het is je belangrijkste instrument, je meest directe verbinding met de kijker. Wanneer je kleur echt begrijpt – niet alleen intellectueel, maar ook intuïtief – verandert alles in je werk. Het moment waarop je voelt hoe een complementair contrast je hartslag versnelt. Het moment waarop je begrijpt waarom die zonsondergang je zo raakte. Het moment waarop kleur geen raadsel meer is, maar een vriend.
Wil je meer ontdekken over kleur en je eigen kleurenpalet ontwikkelen?
Ik geef regelmatig de workshop "Kleur & Palet" in mijn atelier, waar we samen de taal van kleur verkennen. Van het maken van je eigen kleurenwielen tot het begrijpen van de zeven contrasten – alles wat je nodig hebt om kleur bewust te gebruiken in je werk.
Volgende workshop: Zondag 19 oktober, 13:00-16:00
In deze workshop draait alles om kleur! Je leert hoe je een harmonisch palet samenstelt, kleuren mengt en contrasten gebruikt om je schilderij meer diepte en spanning te geven. Praktisch, leerzaam én speels – geschikt voor elk niveau.
Meer informatie en aanmelden via contact pagina of stuur me een bericht.
Bekijk mijn werk en mijn kleurenreis op www.gajaart.nl
Blijf op de hoogte en schrijf je in voor de GAJA ART NIEUWSBRIEF!
VOLG MIJ OP:
S H A R I N G I S C A R I N G
T H A N K Y O U
GAJA ART & DESIGN (KvK 96010886) ADRES ATELIER: WESTKOLK 10B, 2063 JR SPAARNDAM
